„Stanisław Haller urodził się 26 kwietnia 1872 roku w majątku Polanka Hallera (…) jako syn ziemianina Władysława Hallera i Lucyny z Urbańskich. Po ukończeniu gimnazjum w Bielsku w roku 1892, wstąpił jako ochotnik do jednorocznej szkoły oficerów rezerwy. W maju 1893 roku jako podporucznik rezerwy artylerii złożył podanie o przyjęcie do zawodowej służby wojskowej, do której został przyjęty w 1894 roku. W latach 1894-1918 pełnił służbę cesarską, jako dowódca plutonu. Wyższą Szkołę Wojenną ukończył w 1901 roku. Od listopada 1912 roku do grudnia 1915 roku był szefem sztabu Twierdzy „Kraków”. Od stycznia 1916 roku walczył na froncie włoskim na stanowisku dowódcy pułku artylerii. Z frontu włoskiego w stopniu pułkownika wrócił do Krakowa, gdzie zgłosił się do Wojska Polskiego. Początkowo objął funkcję zastępcy komendanta miasta Krakowa, a 18 listopada 1918 roku został szefem Sztabu Dowództwa Generalnego – „Kraków”.
Od lewej Generalny Inspektor Artylerii generał Józef Haller (kuzyn gen. St. Hallera), minister spraw wojskowych generał Władysław Sikorski, Prezydent RP Stanisław Wojciechowski, szef Sztabu Generalnego generał Stanisław HallerOd 7 lutego 1919 roku Józef Piłsudski powierzył mu pełnienie obowiązków Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Od stycznia 1920 roku otrzymał awans na stopień generała brygady. Wraz z Józefem Piłsudskim (wiosna 1920 roku) opracował wyprawę na Kijów. Podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził 13. Dywizją Piechoty oraz Grupą Operacyjną, która walnie przyczyniła się do pokonania 1. Armii Konnej Siemiona Budionnego i wyparcia jej za Bug. W czerwcu 1923 roku stanął na czele Sztabu Generalnego II RP. W grudniu 1925 roku podał się do dymisji i przeszedł do rezerwy, osiedlając się w rodzinnej miejscowości. W czasie przewrotu majowego w 1926 roku powołany został do służby stałej, pełniąc obowiązki szefa Sztabu Wojsk Rządowych. Po złożeniu kolejnej dymisji oddał się pracy społecznej m.in. jako aktywny członek Akcji Katolickiej. W ostatnich dniach sierpnia 1939 roku wstąpił ponownie do armii, by stanąć w obronie Ojczyzny. Na początku września ewakuował się na wschód. PO zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną, jako generał Wojska Polskiego, został aresztowany przez NKWD i osadzony w obozie w Starobielsku. Dnia 6 kwietnia 1940 roku zamordowany w Charkowie w wieku 68 lat. Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 października 2007 roku został mianowany do stopnia generała broni.” 1)
Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari za obronę Zamościa przed bolszewikami. Bój o Zamość zakończył się około godz. 2 nad ranem 31 sierpnia 1920 roku, po czym gen. Stanisław Haller wydał rozkaz rozpoczęcia bitwy, która obok Bitwy Warszawskiej była jedną z dwóch najważniejszych decydujących bitew w wojnie polsko-bolszewickiej – Bitwy pod Komarowem. Była największą od 1813 roku bitwą kawalerii, w której starło się ze sobą około ośmiu tysięcy kawalerzystów. Naprzeciwko ponad 6 tys. bolszewików z 1. Armii Konnej Siemiona Budionnego stanęło około 1,5 tys. polskich kawalerzystów 1. Dywizji Jazdy. W rocznice bitwy w ostatnią niedzielę sierpnia w Woli Śniatyckiej koło Komarowa pod Zamościem obchodzone jest corocznie Święto Kawalerii Polskiej.
Gen. Stanisław Haller był kuzynem młodszego od siebie o rok gen. Józefa Hallera (ich ojcowie byli braćmi).
Powitanie marszałka Józefa Piłsudskiego przez wojsko, na dworcu kolejowym. Widoczny także m.in. szef Sztabu Generalnego, pułkownik Stanisław Haller (1. na lewo od marszałka Piłsudskiego).
Gen. dyw. Stanisław Haller – szef Sztabu Głównego 1923-1925
Przypisy:
1) Anna Wojda “W BLASKU ZACHODZĄCEGO SŁOŃCA BITWA POD KOMAROWEM 1920 ROKU”, Zamość 2017 s. 191
Fotografie: Narodowe Archiwum Cyfrowe